ناوه‌ڕۆك
هەڵاوسانی خواست
ئەم جۆرەی هەڵاوسان لە ئەنجامی ئەوەوە پەیدا دەبێت كە قەبارەی پارە لای كەسەكان زۆر زیاد دەكات و قەبارەی شمەك و كارگوزارییەكانی ڕەخساوی كۆمەڵگە جێگیر دەبێت(ناگۆڕێت)، ئەمەش دەبێـتە هۆی بەرزبوونەوەی نرخەكان بە شێوەیەكی بەردەوام و ڕوو لە زیادبوون هەڵاوسانێك دەهێنێتە كایەوە كە پێی دەوترێت (هەڵاوسانی خواست).
لەوانەیە لە گرنگترین ئەو هۆكارانەی ببێتە هۆی دەركەوتنی ئەم جۆرە ئەوە بێت كە بە كورتهێنانی دارایی ناسراوە (ئەو دۆخەیە كە خەرجییەكانی گشتی زیاتر بێت لە دەستهاتی گشتی) و كاتێك میری چارەسەری ئەم كورتهێنانە دەكات لە ڕێگەی دەركردنی دراوەوە لە لایەن بانكی مەركەزییەوە ئەوا ئەمە دەبێتە هۆی ئەوەی كە ئابووری بەبڕێكی زۆری پارە تێر بكرێت (پارەدار بكرێت) كە لەبەرامبەریدا فراوان بوونێك لە توانای بەرهەمهێنانی وڵاتدا نایەتەدی، ئەم جۆرەی هەڵاوسان بە زۆری دەوڵەتە تازە پێگەیشتووەكان دەگرێتەوە، چونكە ئەم دەوڵەتانە ناتوانن قەبارەی بەرهەم هێنراویان زیاد بكەن لە كاتی زیادبوونی خواستدا بەهۆی ئەوەی دەزگای بەرهەم هێنانیان نەرم نییە.
هەڵاوسانی تێچوون
هەندێك جار بەرهەمهێنەكان ڕووبەڕووی زیادبوونێكی كتوپڕ دەبنەوە لە تێچوونی بنەماكانی بەرهەم هێناندا، ئەویش كاتێ خۆیان لەبەرامبەر سەندیكای بەهێزی كرێكارانی ببیننەوە كە توانای بەرزكردنەوەی ئاستی كرێی كرێكارانی هەبێت یان لەوانەیە نرخی هەندێ كەرەستەی خاو بە شێوەیەكی كتوپڕ بەرز بێتەوە، لە هەردوو دۆخەكەدا ئەمە كاریگەرییەكی ڕاستەوخۆ بەجێ دەهێڵێت لەسەر نرخی كۆتایی بەرهەم هێنراوەكان كە زیادبوونی تێچوون لە بنەماكانی بەرهەمهێناندا كە كاری تێكردون.
ئەم كاریگەرییەش هەستپێكراو دەبێت كاتێك زیادبوونی تێچوونی بەرهەمهێنان زۆر بێت، وڵاتانی ئەوروپا بەشێوەیەكی تایبەتی تووشی ئەم دۆخە هاتن كاتێك نرخی سەرچاوەكانی وزە چوار ئەوەندە زیادی كرد لە كاتی قەیرانی نەوت لە ساڵی 1973دا، ئەمەش تووشی گێژاوی هەڵاوسانی تێچونی كردن، چونكە زیادبوونی نرخی وزە كاری كردە سەر هەموو بەرهەم هێنراوەكان و نرخی دەرامەتەكان بەشێوەیەكی گەورە و بەردەوام زیادی كرد لە ماوەی ساڵانی 1973-1978. بێگومان گرانە دەست بەسەر تێچووەكاندا بگیرێت ئەگەر لەو جۆرە بێت كە بنەماكانی بەرهەم هێنان لە دەرەوە هێنرابن، چونكە ئەو دەوڵەتە ناتوانێت نرحی دەرامەتەكان بە شێوەیەكی تەواوەتی كۆنترۆڵ بكات، هۆكاری ئەمەش ئەوەیە دەرامەتەكان هەر لە بنەڕەتەوە بەگرانی هێنراون.
هەڵاوسانی هێنراو
ئەم جۆرەی هەڵاوسان لە ئابوورییە بچوكراوەكان و تازە پێگەیشتووەكاندا دەردەكەوێت و پێناسەش دەكرێت بەوەی كە (ئەو زیادبوونە خێرا و بەردەوامەیە بۆ نرخی ئەو شمەك و كارگوزارییە تەواوانەی لە دەرەوە هێنراون، وەك جلوبەرگی ئامادەكراو، پێڵاو، خۆراكی ئامادەكراو) ، ئەمەش مانای ئەوەیە كە دەوڵەت كۆمەڵێك شمەك و كارگوزاری دەهێنێتە ناوەوە كە خۆیان نرخەكانیان بەرزە و ناچارە لە بازاڕە ناوخۆییەكاندا بەو نرخە بەرزانە بیانفرۆشێتەوە)، ئەم دەوڵەتە ناتوانێت هیچ ڕۆڵێكی بەرچاو ببینێت لە دیاریكردنی نرخی شمەكە هێنراوەكاندا، لەبەر ئەوەی ئەم دەوڵەتە بەكاربەرێكی بچووكە و ناتوانێت كار بكاتە سەر قەوارەی بازاڕە جیهانییەكان و نرخەكانیان.
هەڵاوسانی نەختینەیی
هەروەك دەزانین زیادبوونی بڕی پارە لە كۆمەڵگە بێ ئەوەی زیادبوونی قەبارەی بەرهەمهێنانی شمەكی لەگەڵدا بێ دەبێتە هۆی زیادبوونی نرخەكان و دواتر دەبێـتە هۆی دابەزینی هێزی كڕینەكەی، ئەمەش دەبێتە هۆی زیادبوونێكی لەناكاو لە دەستاو دەستكردنی ئەو دراوە، لە كۆتاییدا دەبێتە هۆی بەرزبوونەوەی ڕوو لە زیادی نرخی شمەك و كارگوزارییەكان و هەڵاوسانی سەركێش دروست دەكات، چونكە خەڵك پێشبینی ئەوە دەكەن كە هێزی شت كڕینی دراوەكە زیاتر دابەزێت و بە خێراترین كات بیگۆڕنەوە بە دراوێكی تر بەها جێگیر یان زەوی و زار یان زێڕ.
