ناوه‌ڕۆك
کاڵای ناوەندی چییە؟
شمەکی ناوەندی، شمەکی نیوە تەواو، شمەکی نێوەندگیر، کاڵای مامناوەند، کاڵای نیوە تەواو یان کاڵای ناوەند (بە ئینگلیزی: Intermediate Good، بە عەرەبی: سلع وسيطة) بریتییە لە پڕۆسەی بەرهەمهێنانی هەندێک شمەک کە جارێکی تر دەچنەوە ناو پڕۆسەی بەرهەمهێنان. بەرهەمێکە کە بۆ بەرهەمهێنانی کاڵای کۆتایی یان بەرهەمێکی تەواو بەکاردێت.
نموونەی کاڵای ناوەندی وەکوو خوێ کە دەتوانرێت بەرهەمی تەواو بێت، بەو پێیەی ڕاستەوخۆ لەلایەن بەکارهێنەرانەوە بەکاردەهێنرێت و لەلایەن بەرهەمهێنەرانەوە بۆ دروستکردنی بەرهەمی خۆراکی تر بەکاردەهێنرێت.
کاڵای ناوەندی لە نێوان پیشەسازییەکان بۆ دووبارە فرۆشتنەوە یان بەرهەمهێنانی کاڵای تر دەفرۆشرێت. هەروەها ئەم کاڵایانە پێیان دەوترێت بەرهەمی نیمچە تەواو چونکە وەکوو شتومەک بەکاردەهێنرێن بۆ ئەوەی ببنە بەشێک لە بەرهەمی تەواو.
کاڵا ناوەندییەکان چۆن کاردەکەن؟
کاڵای ناوەندی بۆ پرۆسەی بەرهەمهێنان زۆر گرنگە، هەر بۆیەش پێیان دەوترێت کاڵای بەرهەمهێنەر. پیشەسازییەکان ئەم کاڵایانە بە یەکتر دەفرۆشن بۆ دووبارە فرۆشتنەوە یان بۆ بەرهەمهێنانی کاڵای تر. کاتێک لە پرۆسەی بەرهەمهێناندا بەکاردەهێنرێن، بۆ بارێکی تر دەگۆڕدرێن.
بە شێوەیەکی گشتی سێ بژاردە بۆ بەکارهێنانی کاڵای ناوەندی هەیە. بەرهەمهێنەرێک دەتوانێت کاڵای ناوەندی خۆی دروست بکات و بەکاری بهێنێت. هەروەها بەرهەمهێنەر دەتوانێت کاڵاکان بەرهەم بهێنێت و دواتر بیانفرۆشێت، ئەمەش کارێکی زۆر باوە لە نێوان پیشەسازییەکاندا. کۆمپانیاکان کاڵای ناوەندی بۆ بەکارهێنانی تایبەت لە دروستکردنی یان کاڵایەکی ناوەندی لاوەکی یان لە بەرهەمهێنانی کاڵای تەواودا دەکڕن.
نموونەی کاڵای ناوەندی
بیر لە جووتیارێک بکەرەوە کە گەنم دەچێنێت. جووتیارەکە بەرهەمەکەی بە ئاشەوانێک بە ١٠٠ دۆلار دەفرۆشێت و ١٠٠ دۆلار دەدات بە جووتیارەکە.
ئاشەوانەکە گەنمەکە دەهاڕێت بۆ ئەوەی ئاردی لێ دروست بکات، کە کاڵایەکی ناوەندیی لاوەکییە. ئاشەوانەکە ئاردەکە بە نانەوایەک دەفرۆشێت بە ٢٠٠ دۆلار و بەهای ١٠٠ دۆلار لە ئەنجامی هاڕینی گەنمەکە دروست دەکات (٢٠٠ دۆلار فرۆشتن - ١٠٠ دۆلار کڕین = ١٠٠ دۆلار).
کاڵای کۆتایی کە ڕاستەوخۆ بە بەکاربەر دەفرۆشرێت نانەکەیە. نانەواکە هەمووی بە ٣٠٠ دۆلار دەفرۆشێت، ١٠٠ دۆلاری تر لە بەهاکەی زیاد دەکات (٣٠٠ دۆلار - ٢٠٠ دۆلار = ١٠٠ دۆلار).
نرخی کۆتایی کە نانەکە بەو نرخە دەفرۆشرێت یەکسانە بەو بەهایەی کە لە هەر قۆناغێکی پرۆسەی بەرهەمهێناندا زیاد دەکرێت (١٠٠ دۆلار + ١٠٠ دۆلار + ١٠٠ دۆلار).
کاڵای ناوەندی بەرانبەر کاڵای بەکارهێنان و کاڵای سەرمایەداری
کاڵای ناوەندی دەتوانرێت لە بەرهەمهێناندا بەکاربهێنرێت، بەڵام دەکرێت کاڵای بەکارهێنانیش بێت. چۆنیەتی پۆلێنکردنی پەیوەستە بەوەی کێ دەیکڕێت. ئەگەر بەکارهێنەرێک کیسەیەک شەکر بکڕێت بۆ ئەوەی لە ماڵەوە بەکاری بهێنێت، ئەوە کاڵایەکی بەکارهێنانە. بەڵام ئەگەر بەرهەمهێنەرێک شەکر بکڕێت بۆ ئەوەی لە کاتی بەرهەمهێنانی بەرهەمێکی تردا بەکاری بهێنێت، ئەوە دەبێتە کاڵایەکی ناوەندی.
لە بەرانبەردا کاڵای سەرمایەداری ئەو سەروەت و سامانەیە کە لە بەرهەمهێنانی کاڵای بەکارهێناندا بەکاردەهێنرێت. واتە بۆ یارمەتیدان لە پرۆسەی بەرهەمهێناندا دەکڕدرێن. کەواتە ئەو نانەوایەی کە نانەکە دروست دەکات فڕنێک دەکڕێت بۆ ئەوەی لە پرۆسەی بەرهەمهێناندا بەکاری بهێنێت. ئەو فڕنە بە کاڵایەکی سەرمایەداری دادەنرێت.
کاڵای ناوەندی و تێکڕای بەرهەمی ناوخۆیی (GDP)
ئابووریناسان کاتێک تێکڕای بەرهەمی ناوخۆیی (GDP) هەژمار دەکەن، کاڵا ناوەندییەکان هەژمار ناکەن. تێکڕای بەرهەمی ناوخۆیی بریتییە لە پێوانەکردنی بەهای بازاڕی هەموو کاڵا و خزمەتگوزارییە کۆتاییەکان کە لە ئابووریدا بەرهەم دەهێنرێن. هۆکاری ئەوەی ئەم کاڵایانە بەشێک نین لە هەژمارکردنەکە بۆ ئەوەیە کە دوو جار هەژمار نەکرێن.
بۆیە ئەگەر بەرهەمهێنەرێک شەکر بکڕێت بۆ ئەوەی بیخاتە ناو شیرینیەکەیەوە، تەنها جارێک دەتوانرێت بژمێردرێت، کاتێک شیرینییەکە دەفرۆشرێت، نەک کاتێک شەکرەکە دەکڕێت بۆ بەرهەمهێنان. ئەمەش پێی دەوترێت ڕێگای بەهای زیادکراو (کاڵایەکی فرۆشراوە، کە بە شتی تر بە جۆرێک لە جۆرەکان گۆڕاوە، کە وا دەکات نرخی بەرزتر بێت لە چاو ئەو کەرەستە خاوەی بۆ دروستکردنی بەکارهێنراوە، ئەو پێکهاتەیە دەکرێت وا بکات کاڵاکە گونجاوتر، سەرنجڕاکێشتر، تامی گونجاوتر و بەکارهێنانی ئاسانتر بێت.) چونکە بەهای هەموو قۆناغێکی بەرهەمهێنان دەدات کە بەشدارە لە بەرهەمهێنانی کاڵایەکی کۆتاییدا.
ڕەچاوکردنی تایبەت
زۆر کاڵای ناوەندی هەیە کە دەتوانرێت بۆ چەندین مەبەست بەکاربهێنرێت. پۆڵا نموونەی کاڵایەکی ناوەندییە، دەتوانرێت لە دروستکردنی ماڵ، ئۆتۆمبێل، پرد، فڕۆکە و بەرهەمی بێشوماری تردا بەکاربهێنرێت. دار بۆ دروستکردنی زەوی و مۆبیلیات بەکاردەهێنرێت، شووشە لە بەرهەمهێنانی پەنجەرە و چاویلکەدا بەکاردەهێنرێت، هەروەها کانزا بەنرخەکانی وەک زێڕ و زیو بۆ دروستکردنی دیکۆرات و زەڕەنگەری و زۆر شتی تر بەکاردەهێنرێت.
