ناوه‌ڕۆك
دەتوانرێت بە چەند شێوازێكی جیاواز چارەسەری هەڵاوسان بكرێت كە گرنگترینیان ڕامیاری نەختینەیی و ڕامیاری دارایی و ڕامیاری دەستێوەردنی ڕاستەوخۆیە و ئەم ڕامیارییانەش خۆیان لەم كار ڕاپەڕاندنەی خوارەوەدا دەبینێتەوە
ڕامیاری نەختینەیی
ئەو ڕامیارییەیە كە پەیوەندی بە دراو و دەزگای بانكەوە هەیە و كاردەكاتە سەر خستنەڕووی دراو تا قەبارەی هێزی شت كڕین فراوان بكات یان كەم بكاتەوە ، والە خوارەوە بە كورتی باسی ئامڕازەكانی ڕامیاری نەختینەیی دەخەینە ڕوو
- نرخی سوو: ئەو نرخەیە كە بانكە بازرگانییەكان لەگەڵ كەسەكاندا مامەڵەی پێ دەكەن واتە ئەو نرخی سووەیە كە بانكە بازرگانییەكان لە كاتی بەخشینی قەرزەكان و ئاسانكارییە متمانییەكاندا بۆ كەسەكان دەستیان دەكەوێت و ئەوەشە كە كەسەكان لە بەرامبەر پاشەكەوتەكانیان لای بانكە بازرگانییەكان دەستیان دەكەوێت.
بانكە بازرگانییەكان پابەند دەبن بە بەرزترین ئاستی نرخی سووك كە بانكی مەركەزی دیاری دەكات و لە كاتی هەڵاوساندا نرخی سوو بەرز دەكرێتەوە لەسەر سپاردەكان تا هانی كەسەكان و دەزگاكانی پێبدرێت بۆ دانانی پارەكانیان، ئەمەش دەبێتە هۆی ئەوەی كە گەورەترین ڕێژەی پارە لە بازاڕەكاندا بكێشێتەوە و لە بانكی مەركەزیدا هەڵبگیرێت، بەڵام لە كاتی داكشانەوەدا بە پێچەوانەیە. - ڕێژەی یەدەگی دراوی یاسایی(ڕێژەی یەدەگی نەختینەیی ئاسایی): بریتییە لەو ڕێژە پارەیەی كە پێویستە بانكی بازرگانی بەپێی یاسا لە بانكی مەركەزیدا هەڵی بگرێت، ئەو ڕێژە پارەیەش هیچ سوودێكی ناچێتە سەر.
ئەوەی بەڵگە نەویستە ئەوەیە كە گۆڕانی ئەو ڕێژەیە كار دەكاتە سەر پاشماوەی هەر سپاردەیەك لای بانكی بازرگانی، لە پاشاندا كار دەكاتە سەر توانای ئەم بانكانە بۆ قەرزدان و دابینكردنی دراو بۆ دەستاو دەستكردن لە ئابووری نیشتیمانیدا.
لێرەدا لە كاتی هەڵاوسان بانكی مەركەزی هەڵدەستێت بە بەرزكردنەوەی ڕێژەیی یەدەگەكە بۆ ئەوەی قەبارەی پارەی ماوە لە لای بانكە بازرگانییەكان كەم بكاتەوە، بەمەش كار دەكاتە سەر قەبارەی قەرزدان و خستنەڕووی پارە لەگەڵیدا بەهای پارەكەش بەرز دەبێتەوە. - كردارەكانی بازاڕی كراوە(لەسەر پشت): ئەمەش لەوەدا دەردەكەوێت كە بانكی مەركەزی هەڵدەستێت بە كڕین یان فرۆشتنی قەباڵە میرییەكان بە ئامانجی ئەوەی ڕاستەوخۆ كاری بكاتە سەرقەبارەی یەدەگە نەختینەییەكان لای بانكە بازرگانییەكان.
لەكاتی هەڵاوساندا بانكی مەركەزی ئەم قەباڵانە بە بانكە بازرگانییەكان دەفرۆشێت، ئەمەش دەبێتە هۆی كەمبوونەوەی قەبارەی یەدەگە نەختینەییەكان و كەمبوونەوەی تواناكانی قەرزدانیان، لە كۆتاییدا كەمبوونەوەی خستنەڕووی پارە.
ڕامیاری دارایی
مەبەست لە (ڕامیاری دارایی) لە دیاریكردنی سەرچاوە جیاوازەكانی دەسهات گشتییەكانی دەوڵەت و دیاریكردنی بایەخی هەریەكە لەو سەرچاوانە لەلایەك و لە لایەكی ترەوە دیاریكردنی ئەو ڕێگایانەی كەم ئەم دەستهاتانەی پێ بەكار دەهێنرێت لە پارەداركردنی خەرجییەكانی میرییدا، گرنگترین ئامڕازەكانی ڕامیاری دارایی ئەمانەیە:
- زیادكردنی باجەكان: باج یەكێكە لەو هۆپێناوانەی(ڕێگایانەی) كە بەكاردەهێنرێت لە ڕووبەڕووبوونەوەی هەڵاوسان و بێ بازاڕی، جا ئەو باجە لەسەر داهاتی باجەكانی سەرشمەك و كارگوزاری سەپێنراو بێت. باج بە كاریگەرترین هۆپێناو دادەنرێت لە چارەسەركردنی هۆكارەكانی هەڵاوساندا، لەبەر ئەوەی توانای شت كڕینی كەسەكان و دەستەكان كەم دەكاتەوە و كار دەكاتە سەر ئارەزووی بەكاربردن، پاشانیش كەمبوونەوەی خەرجی بەكاربردن، ئەمەش مانای ئەوەیە خواست هەمووەكی كەم دەكات كە كارێكی ڕاستەوخۆی دەكردە سەر هەڵاوسانەكە.
- كەمكردنەوەی خەرجی میری: ئاشكرایە ئەو خەرجكردنەی كە میری ئەنجامی دەدات دووجۆرن كە ئەمانەن: (خەرجی بەگەڕ – خەرجی وەبەرهێنان) سەرجەمی خەرجی میری بەشێكی گەورە پێك دەهێنێت لەسەرجەمی خەرجی هەمووەكیدا، لەبەر ئەوە كەمكردنەوەی خەرجی میری واتە كەمكردنەوەی خواستی هەمووەكی (خەرجی هەمووەكی)یە لەسەر شمەك و كارگوزارییەكان، ئەمەش دەبێـتە هۆی كەمكردنەوەی توندی هەڵاوسانەكە و كەمكردنەوەی كاریگەرییە ئابوورییەكانی.
ڕامیاری دەستێوەردانی ڕاستەوخۆ
مەبەست لەم ڕامیارییە ئەو كار ڕاپەڕاندنانەیە كە دەوڵەتەوە بەكاری دێنێ بۆ گۆڕینی هەڵاوسانی كراوە بۆ هەڵاوسانی كپكراو.
