ناوه‌ڕۆك
پێکهاتەى مووچەى فەرمانبەر
1 - مووچەی بنەڕەتی
2 - دەرماڵە (جێگیرو ناجێگیر).
دەرماڵەی جێگیر: دەرماڵەی بڕوانامە و دەرماڵەی خێزان و منداڵ لە كاتی وەرگرتنی مۆڵەتی بە مووچە ئەگەر مۆڵەتەكە هەر چەند بێت، ئەم دەرماڵانە خەرج دەکرێن.
دەرماڵەی ناجیگیر: هەموو جۆرە دەرماڵەكانی تر (جگە لە دەرماڵەی بروانامەو خێزان و مندال) هەر كاتێك مۆڵەتی بە مووچە لە مانگێگ زیاتر بوو، ئەوا دەبڕدرێت.
3 - لێبڕینەكان:
١ - لێبڕینی خانەنشینی
٢ - لێبڕینی تر: هەر لێبڕینێكی تر وەكو لێبڕینی باجی دەرامەت.. هتد..
جۆری دەرماڵەکان
1 - دەرماڵەی بڕوانامە (لە دەرماڵە جێگیرەكانە)
2 - دەرماڵی پایە (منصب) (لە دەرماڵە ناجێگیرەكانە)
3 - دەرماڵەی ترسناكی (لە دەرماڵە ناجێگیرەكانە)
4 - دەرماڵەی شوێنی جوگرافی (لە دەرماڵە ناجێگیرەكانە)
5 - دەرماڵەی خێزان و منداڵ (تا چوار منداڵ خەرج دەكرێت) (لە دەرماڵە جێگیرەكانە)
6 - دەرماڵەی تایبەت (لە دەرماڵە ناجێگیرەكانە)
7 - دەرماڵەی بڕاوە (مقطوعە)(لە دەرماڵە ناجێگیرەكانە)
* هاوكێشەی ئەژمار كردنی مووچەی فەرمانبەران
مووچەی تەواوی فەرمانبەر = (مووچەی بنەڕەتی + دەرماڵەكان) – (لێبڕینەكان)
نموونە بۆ ئەژمار كردنی مووچەی فەرمانبەر
نموونە 1:
فەرمانبەرێك بڕوانامەی بەكالۆریۆسی (4) ساڵی بەدەست هێناوە و لە فەرمانگەیەك تازە دامەزراوە لە ناو سەنتەری پارێزگادایە و هۆی گواستنەوەی نییە و سەڵتە، مووچەكەی بەم شێوەیە دەبێت و هیچ دەرماڵەیەكی مەترسی و دەرماڵەى پایەى نییە:
مووچەی بنەرەتی: 296000 دینار و لە پلە 7 مەرتەبە 1 جێگیر دەكرێت بە پێی پلەبەندی وەزیفی.
دەرماڵەی بڕوانامە: 45 % لە مووچەی بنەڕەتی
دەرماڵەی شوێنی جوگرافی : 20 هەزار دینار بڕاوە (مقطوع)
لێبڕینی خانەشینی: 7 % لە مووچەی بنەڕەتی
چۆنیەتی ئەژمار كردنی دەرماڵە و لێبڕینەكان
دەرماڵەی بڕوانامە = 296000 × 45 % = 133200 دینار
لێبڕینی خانەنشینی = 296000 × 7 % = 20720 دینار
كەواتە مووچەی شایستەی كە وەریدەگرێت = (مووچەی بنەڕەتی + دەرماڵەی بڕوانامە + دەرماڵەی شوێنی جوگرافی) – (لێبڕینی خانەنشینی)
= (296000 + 133200 + 20000) – (20720)
= 446480 هەزار دینار وەردەگرێت مانگانە.
هەمان نموونەی سەرەوە ئەگەر خێزاندار بێت و خاوەن دوو منداڵ بێت و بەرپرسی بەشێك بێت :
مووچەی بنەرەتی: 296000 دینار و لە پلە 7 مەرتەبە 1 جێگیر دەكرێت
دەرماڵەی بڕوانامە: 45 % مووچەی بنەڕەتی
دەرماڵەی شوێنی جوگرافی : 20 هەزار دینار بڕاوە (مقطوع).
دەرماڵەی خێزان = 50000 دینار
منداڵ: 20000 دینار (بۆ دوو منداڵ، هەر منداڵێک 10000 دینار)
دەرماڵەی پۆست : 20 % مووچەی بنەڕەتی
لێبڕینی خانەشینی: 7 % مووچەی بنەڕەتی
چونیەتی ئەژمار كردنی دەرماڵە و لێبڕینەكان
دەرماڵەی بڕوانامە = 296000 × 45 % = 133200 دینار
دەرماڵەی پۆست = 296000 × 20 % = 59200 دینار
لێبڕینی خانەنشینی = 296000 × 7 % = 20720 دینار
كەواتە مووچەی شایستەی كە وەری دەگرێت = (مووچەی بنەڕەتی + دەرماڵەی بڕوانامە + دەرماڵەی شوێنی جوگرافی + دەرماڵەی خێزان + دەرماڵەی منداڵ) – (لێبڕینی خانەنشینی)
= (296000 + 133200 + 20000 + 50000+ 20000 + 59200) – (20720)
= 575680 دینار مانگانە وەردەگرێت.
بۆ مامۆستا یان فەرمانبەری پەروەردەيى سەر بە وەزارەتی پەروەردە
نموونە 2:
مامۆستایەک خاوەن بروانامەی بكالۆریۆسی (4) ساڵی بوو و لە ميلاكى وەزارەتی پەروەردە تازە دامەزراوە لە ناو سەنتەری پارێزگادایە، هۆی گواستنەوەی لە لایەن فەرمانگەكەی بۆی دابین كراوە و سەڵتە، مووچەكەی بەم شێوەیە دەبێت و لە پلە 7 مەرتەبە 1 بێت و بەڕێوەبەری قوتابخانەیەک بێت:
مووچەی بنەڕەتی: 296000 هەزار دینار پلە 7 مەرتەبە 1
دەرماڵەی بڕوانامە: 45 % مووچەی بنەڕەتی
دەرماڵەى بڕاوە: 150000 دینار([1])
دەرماڵەى تایبەت: بۆ پلە (7) بریتییە لە 100000 دینار([2])
دەرماڵەی شوێنی جوگرافی : 20 هەزار دینار بڕاوە (مقطوع)
لێبڕینی خانەشینی: 7 % مووچەی بنەڕەتی
چونیەتی ئەژمار كردنی دەرماڵە و لێبڕینەكان:
دەرماڵەی بڕوانامە = 296000 × 45 % = 133200 دینار
لێبڕینی خانەنشینی = 296000 × 7 % = 20720 دینار
كەواتە مووچەی شایستەی كە وەری دەگرێت = (مووچەی بنەڕەتی + دەرماڵەی بڕوانامە + دەرماڵەی شوێنی جوگرافی + دەڕماڵەى بڕاوە + دەرماڵەى تایبەت) – (لێبڕینی خانەنشینی)
= (296000 + 133200 + 20000 + 150000 + 100000) – (20720)
= 658680 دینار مانگانە وەردەگرێت.
هەمان نموونەی سەرەوە ئەگەر خێزاندار بێت و خاوەن دوو منداڵ بێت:
مووچەی بنەڕەتی: 296000 دینار و لە پلە 7 مەرتەبە 1 جێگیر دەكرێت
دەرماڵەی بڕوانامە: 45 % مووچەی بنەڕەتی
دەرماڵەی شوێنی جوگرافی: 20000 هەزار دینار بڕاوە (مقطوع)
دەرماڵەی خێزان: 50000 دینار
دەرمالەی منداڵ: 20000 (بۆ دوو منداڵ هەر منداڵ و 10000) دینار
دەرمالەی بڕاوە: 150000 دینار
دەرماڵەی تایبەت: بۆ پلە (7) بریتییە لە 100000 دینار
لێبڕینی خانەشینی: 7 % مووچەی بنەڕەتی
چونیەتی ئەژمار كردنی دەرماڵە و لێبڕینەكان:
دەرماڵەی بڕوانامە = 296000 × 45 % = 133200 دینار
لێبڕینی خانەنشینی = 296000 × 7 % = 20720 دینار
كەواتە مووچەی شایستەی كە وەری دەگرێت = (مووچەی بنەڕەتی + دەرماڵەی بڕوانامە + دەرماڵەی شوێنی جوگرافی + دەڕماڵەى بڕاوە + دەرماڵەى تایبەت + دەرماڵەى خێزان + دەرماڵەى منداڵ) – (لێبڕینی خانەنشینی)
= (296000 + 133200 + 20000 + 150000 + 100000 + 50000 + 20000) – (20720)
= 728680 دینار مانگانە وەردەگرێت.
ئەژمار كردنی مووچەى وانەبێژان و فەرمانبەرانی خزمەتی زانکۆیی
نموونە1 (بۆ مامۆستایەكی زانكۆ)
خاوەن بڕوانامەیەكی ماستەر و سەڵت بێت و بە ناونیشانی (وانەبێژی/5) و نازناوی زانستی هەبێت (مامۆستای یاریدەدەر) لە پلە 5 مەرتەبە 1 بێت مووچەكەی بەم شێوەیە دەبێت:
مووچەی بنەڕەتی: 429000 دینار
دەرماڵەی بڕوانامە: 75 % مووچەی بنەڕەتی
دەرماڵەی نازناوی زانستی: 15 % مووچەی بنەڕەتی
دەرماڵەی خۆتەرخانكردن: 100 % مووچەی بنەڕەتی
لێبڕینەكانی خانەنشینی: 7 % مووچەی بنەڕەتی
چونیەتی ئەژمار كردنی دەرماڵە و لێبڕینەكان:
بڕی دەرماڵەی بڕوانامە = 429000 × 75 % = 321750 دینار
بڕی دەرماڵەی نازناوی زانستی = 429000 × 15 % = 64350 دینار
بڕی دەرماڵەی خۆتەرخانكردن= 429000 × 100 % = 429000 دینار
بڕی لێبڕینی خانەنشینی= 429000 × 7 % = 30030 دینار
كەواتە مووچەی شایستەی كە وەری دەگرێت = (مووچەی بنەڕەتی + دەرماڵەی بڕوانامە + دەرماڵەی نازناوی زانستی + دەرماڵەی خۆتەرخان كردن + هەر دەرماڵەیەكی تر) – (لێبڕینی خانەنشینی)
= (429000 + 321750 + 64350 + 429000) – (30030)
= 1214070 یەک ملیۆن و دوو سەد و چواردە هەزار و حەفتا دینار مانگانە وەردەگرێت.
ئەگەر خێزاندار بوو و منداڵی هەبوو ئەوا دەرماڵەی خێزان كە (50000 دینارەو لەگەڵ 10000 دینار بۆ منداڵێك تا چوار منداڵ) دەخرێتە سەر مووچەكەی، هەروەها هەر دەرماڵەیەكی تر كە بیگرێتەوە.
نموونە 2 بۆ (فەرمانبەرێكی میلاكی خوێندنی باڵا)
فەرمانبەرێك لە سەر میلاكی وەزارەتی خوێندنی باڵایە و خێزاندارەو 1 منداڵی هەیە و دەرچووی پەیمانگایە و لە بواری كارگێڕی كار دەكات و ناونیشانی وەزیفی (سەرۆكی تێبینەران)ـە و لە پلە 5 مەرتەبە 3 كە بە پێی خشتەی مووچە، مووچەی بنەڕەتی بریتییە لە (443000) دینار، مووچە و دەرماڵەی بەم شێوەیە دیاری دەكرێت:
مووچەی بنەڕەتی: 443000 دینار
دەرماڵەی بڕوانامە: 35 % مووچەی بنەڕەتی
دەرماڵەی فەرمانبەری كارگێڕی: 75 % مووچەی بنەڕەتی
دەرماڵەی خێزان: 50000 دینار
دەرماڵەی منداڵ: 10000 دینار چونكە 1 منداڵی هەیە
لێبڕینەكانی خانەنشینی: 7 % مووچەی بنەڕەتی
چونیەتی ئەژمار كردنی دەرماڵە و لێبڕینەكان:
بڕی دەرماڵەی بڕوانامە = 443000 × 35% = 155050 دینار
بڕی دەرماڵەی فەرمانبەری كارگێڕی= 443000 × 75 % = 332250 دینار
بڕی لێبڕینی خانەنشینی= 443000 × 7 % = 31010 دینار
كەواتە مووچەی شایستەی كە وەری دەگرێت = (مووچەی بنەڕەتی + دەرماڵەی بڕوانامە + دەرماڵەی فەرمانبەری كارگێڕی + هەر دەرماڵەیەكی تر) – (لێبڕینی خانەنشینی)
= (443000 + 155050 + 332250 + 50000+10000) – (31010)
= 959290 نۆ سەدو پەنجاو نۆ هەزار و دوو سەد و نەوەت دینار مانگانە وەردەگرێت.
هەر دەرماڵەیەكی تر كە بە پێی یاسا و رێنماییەكان دەیگرێتەوە دەخرێتە سەر مووچەكەی، بە مەرجێك دوو دەرماڵە بە یەك ناو و یەک ئامانج وەرنەگرێت
پەراوێزەكان
[1] بۆ هەموو فەرمانبەران و مامۆستایانی میلاكی وەزارەتی پەروەردە، بە پێی رێنمایی دارایی ژمارە 15ی ساڵی 2012 رێك خراوە و ئەوانەش دەگرێتەوە كەوا مۆڵەتی خوێندن یان نەخۆشییان وەرگرتووە بەو مەرجەی ئەوانەی مۆڵەتی خوێندنیان هەیە لە دەرماڵە و هاوكاری مادی دیكە بۆ خوێندن سوودمەند نەبووبن، هەروەها بۆ مامۆستایانی مۆڵەڵی دایكایەتییان وەرگرتووە تا 6 مانگی یەكەمی مۆڵەتەكەی بۆ خەرج دەكرێت و 6 مانگەكەی تر بۆیان خەرج ناكرێت. ئەم دەرماڵەیە جگە لە فەرمانبەران و مامۆستایانی وەزارەتی پەروەردە مامۆستایان و وانەبێژانی وەزارەتەكانی ئەوقاف و تەندروستی و كاروباری كۆمەڵایەتیش دەگرێتەوە.
[2] بەپێى نووسراوی وەزارەتی دارایی و ئابووری ژمارە 17985 لە 3/11/2009 بۆ مامۆستایانی وەزارەتی پەروەردە خەرج دەکرێت و فەرمانبەرانى پەروەردە ناگرێتەوە کە بڕەکەى بەم شێوەیە:
بڕی (50000) دینار مانگانە بۆ مامۆستایانی پلە (5 و 6) ریزبەندی پلەى وەزیفی و (100000) دینار بۆ مامۆستایانی پلە (7 و 8).
